Haber: Helin AYGÜN

Sanayinin gelişmesi için 56 yıldır uygulanan en önemli teşvik olan OSB uygulaması, “Tüketen Türkiye”den “Üreten Türkiye”ye geçişin anahtarı oldu. Başarılı uygulamaların artmasıyla Anadolu’ya yayılan OSB’lerin sayısı, bugün itibariyle 327’ye ulaştı. Toplam 118 bin 72 hektar yüzölçümüne sahip OSB’ler, 70 bine yakın firmada bugün itibariyle 1 milyon 866 bin 304 kişiye iş imkânı sağlıyor. İstanbul İkitelli OSB en fazla firmaya ve istihdama sahip OSB unvanını taşırken, yüzölçümü en geniş bölge Gaziantep OSB, en çok OSB’si olan il ise Bursa olarak belirlendi. Ülke genelinde OSB’lerde 7 bin 870 boş parsel yatırım için bekliyor.

SANAYİCİ BAŞKANLAR

Sanayi Gazetesi tarafından hazırlanan “Türkiye OSB Rehberi II”den derlenen verilere göre, ülke genelindeki OSB’lerin yüzde 39’unun başkanlık koltuğunda sanayiciler oturuyor. Vali, vali yardımcısı, kaymakam ve belediye başkanları tarafından yönetilen OSB’ler çoğunluğu oluşturuyor. Ancak, üretim ve ihracat rakamlarıyla lider olan hemen hemen tüm OSB’ler, yine sanayici başkanlar tarafından yönetiliyor. Bölge müdürleri ise çoğunlukla inşaat mühendislerinden oluşuyor.

ÜRETİMİN ŞAHDAMARI

Sanayinin kalbinin attığı İstanbul ve Kocaeli’deki 20 OSB’deki 36 binden fazla firma, ülke genelindeki OSB’lerde üretim yapan firmalarının yüzde 52’sini oluştururken, istihdamın da yüzde 25’ini sağlıyor. Toplam 13 OSB’si olan Ankara, tek başına OSB’lerin sunduğu istihdamın yüzde 9,5’unu karşılıyor. Sanayiciye nitelikli eleman sağlayacak mesleki-teknik liselerin sayısı 64 olurken, bu okullar sadece 57 OSB’nin içinde bulunuyor. Öte yandan 13 OSB teknoparka, 81 OSB arıtma tesisine, 97 OSB boş parsele sahip.

SAĞLAM KADRO

Türkiye sanayisine 1960’lı yılların başından beri hizmet eden OSB’ler, üretimin, ihracatın ve istihdamın en önemli merkezleri olma misyonuyla, işinin ehli kadrolar tarafından yönetiliyor.
Gelişmiş, üretim ve ihracat alanında kendini kanıtlamış OSB’lerin çoğunda, yönetim koltuğunda sanayiciler oturuyor. Üretimde olan ve olmayan tüm OSB’ler dikkate alındığında ise OSB’lerin yaklaşık yarısını vali ve kaymakamlar yönetiyor. Sanayi Gazetesi’nin 2018 yılında yayımladığı “Türkiye OSB Rehberi II” adlı kaynak niteliğindeki çalışmadan elde edilen verilere göre, genel olarak bölge müdürleri inşaat mühendislerinden oluşuyor. OSB’lerin dörtte birinde yani sadece 81 OSB’de yani arıtma tesisi bulunuyor. Nitelikli eleman ihtiyacı çeken OSB’lerin sadece 57’sinde mesleki-teknik lise ve kolej mevcut. Tüm OSB’lerdeki boş parsel sayısı ise 7 bin 870’i buluyor.

128 SANAYİCİ BAŞKAN

Sanayi üretiminin kalbinin attığı OSB’lerin toplamına bakıldığında, başkanlık koltuğunda oturan sanayiciler, mülki idare amirlerine göre sayıca azınlıkta kalıyor. 327 OSB’nin 128’inde sanayici (yüzde 39), 72’sinde kaymakam, 72’sinde vali, 22’sinde belediye başkanı, 17’sinde vali yardımcısı yönetim kurulu başkanlığı görevini yürütüyor. Buna göre, vali, kaymakam ve vali yardımcılarından oluşan mülki idare amirleri, OSB’lerin yüzde 49’unda başkanlık görevi yürütüyor. Kamulaştırma veya inşaat aşamasındaki 97 OSB’nin 65’inde yönetim kurulu başkanlığı görevini valiler, vali yardımcıları, kaymakamlar ya da belediye başkanları yürütüyor.

MÜHENDİS BÖLGE MÜDÜRLERİ

Türkiye’nin üretim kaleleri OSB’lerde müteşebbis heyet ve yönetim kurulunun kararları ve talimatlarını, kanun, yönetmelik, kuruluş protokolü ve benzeri düzenlemeleri çerçevesinde OSB’nin sevk ve idaresini yürütmekle görevli olan bölge müdürleri ağırlıklı olarak mühendislerden oluşuyor. Türkiye’deki OSB’lerin 278’inde bölge müdürü bulunurken, 49 OSB’de bölge müdürü görevlendirmesinin henüz yapılmadığı gözleniyor. Bölge müdürlerinin yarısından fazlası mühendislerden oluşuyor. Mühendisler içinde aslan payı ise inşaat mühendislerinin. 278 OSB’nin 87’sinde inşaat mühendisleri, 24’ünde makine mühendisleri, 22’inde işletme mezunları, 14’ünde mimarlar, 11’inde harita mühendisleri, 10’unda mali müşavirler ve yine 10’unda çevre mühendisleri görev yapıyor.

SANAYİCİ BAŞKANA 56 BİN FİRMA

Rakamlara göre, Türkiye’deki OSB’lerin yarısından fazlası, sanayici olmayan OSB yönetim kurulu başkanlarınca yönetiliyor. Ancak ülke ekonomisine büyük katma değer sağlayan gelişmiş OSB’lerin yönetim kurulu başkanlarının tamamına yakını sanayicilerden oluşuyor. Toplam 69 bin 576 firma bulunan OSB’lerde, 128 sanayici OSB başkanı, bölgelerindeki toplam 56 bin 643 firma için uygun üretim zemini hazırlıyor. Sanayicilerin başkan olduğu OSB’lerde 1 milyon 595 bin 200 kişiye istihdam sağlanıyor. Kalan 12 bin 933 firma ve 271 bin 104 kişi, başkanı sanayi olmayan başkanlar tarafından yönetiliyor. OSB’lerdeki firmaların yüzde 81’i, sanayici OSB başkanlarının olduğu bölgelerde üretim yapıyor.

DÖRTTE BİRİNDE ARITMA TESİSİ

Sanayinin çevreye verebileceği zararı en aza indirmek için bulunması gereken arıtma tesisleri, sadece 81 OSB’de mevcut. Bu sayı, OSB’lerin yüzde 25’ine denk gelirken, İstanbul’un arıtma tesisi karnesi zayıf çıktı. 8 OSB’si bulunan İstanbul’da Tuzla, Beylikdüzü ve İstanbul Deri OSB olmak üzere 3 OSB arıtma tesisine sahipken, bu rakam 12 OSB’si olan Kocaeli’de 10’a yükseliyor. Sanayinin merkez üssü Kocaeli’de Asım Kibar, Gebze Dilovası, İMES Makine İhtisas, Gebze Güzeller, Gebze, TOSB Otomotiv Yan Sanayi İhtisas, Gebze Plastikçiler, GEBKİM, Kocaeli Makine İhtisas, Gebze Kömürcüler İhtisas OSB’de arıtma tesisi bulunuyor. 13 OSB bulunan Ankara’da ise faal durumdaki 8 OSB’nin 4’ünde arıtma tesisi var. Ankara’da Başkent, Polatlı, Anadolu, ASO 2. ve 3. OSB arıtma tesisine sahip.

64 OSB OKULU

Üretilen ürünlerin kalitesinin artması ve zamandan tasarruf anlamında sanayiciye birçok avantaj sağlayan kalifiye elemanları yetiştiren mesleki ve teknik liseler, giderek daha çok OSB’de yer almaya başladı. OSB okullarının sayısı 4 yıl önce 34 iken, bugün bu sayı arttı. Türkiye genelindeki 327 OSB’nin 57’sinde kamu ve özel teşebbüslere ait mesleki-teknik lise ve kolej bulunuyor. OSB okulları, toplamda yaklaşık 1.900 dersliğe sahip. Bazılarında birden çok mesleki-teknik lisenin bulunduğu 57 OSB’de toplam 64 okul faaliyet gösteriyor. Adana Hacı Sabancı OSB’de 2, OSTİM OSB’de 6 ve Yozgat OSB’de 2 okul bulunuyor. Kocaeli’de 7, Ankara ve İzmir’de 4’er, İstanbul ve Tekirdağ’da 3’er OSB’de mesleki-teknik lise ve kolej var.

13 OSB’DE TEKNOPARK

Sanayiye teknolojinin katıldığı teknoparkların OSB’ler içinde yaygınlaşması, her iki kurum arasındaki iş birliğini daha da geliştirecek. Türkiye’deki OSB’lerin sadece 13’ünde faal, kuruluş ya da proje aşamasında teknopark bulunuyor. İstanbul İkitelli, Dudullu, Kütahya Merkez 2. OSB, Eskişehir OSB, Kocaeli Gebze OSB, Ankara İvedik OSB, OSTİM OSB, Konya OSB, Antalya OSB, Osmaniye OSB, Çankırı Yakınkent OSB, Uşak OSB ve Çorum OSB, Türkiye’nin teknoparka sahip sanayi üsleri olarak faaliyet gösteriyor. Bu OSB’lerdeki teknoparklarda toplam 542 firma ve 4 bin 135 çalışan bulunuyor. Ürünlerine teknoloji katarak farklılaşmak isteyen firmaların, üretim yaptıkları alanlara yakın teknoparklar ile daha hızlı iletişim kurarak, daha büyük gelişim göstereceği dile getiriliyor.

8 BİN BOŞ PARSEL

OSB’lerin toplam büyüklüğü 118 bin 72 hektara ulaşıyor. Yatırımcıya cazip avantajlar sunan OSB’lerde toplam 46 bin 286 parsel bulunuyor. Bu parsellerin 33 bin 497’sinde üretim devam ederken, Türkiye genelinde 7 bin 870 boş parsel yatırımcısını bekliyor. Buna göre tüm parsellerin yüzde 17’si yatırıma açık bulunuyor. İnşaattaki ve projede aşamasında 4 bin 919 parsel olduğu gözleniyor. Öte yandan, OSB’lerin sadece 7’sinde sanayi sitesi bulunuyor. Bu sanayi sitelerinde 2 bin 883 firmada 257 bin 689 kişi çalışıyor.

48 İHTİSAS, 257 KARMA OSB

327 OSB’nin 49’u ihtisas, 16’sı TDİ ihtisas, 257’si karma nitelik taşırken, 4 OSB ıslah, 2 OSB de özel statü taşıyor. Faaliyette olan OSB’ sayısı 232 iken, 51 OSB inşaat, 44 OSB de kamulaştırma aşamasında bulunuyor. En büyük sanayi kentleri İstanbul ve Kocaeli’yi barındıran Marmara Bölgesi, OSB’lerin yüzde 27’sine ev sahipliği yapıyor. OSB’lerin yüzde 17’si Karadeniz’de, yüzde 16’sı İç Anadolu’da, yüzde 15’i Ege’de, yüzde 9’u Akdeniz’de, yüzde 8’i Güneydoğu Anadolu’da, yüzde 7’si de Doğu Anadolu’da faaliyet gösteriyor. En çok OSB’si bulunan iller sıralamasında Bursa 18 OSB ile başı çekerken, onu 13’er OSB ile Ankara, İzmir ve Tekirdağ, 12 OSB ile Kocaeli, 9’ar OSB ile Konya ve Afyonkarahisar, 8 OSB ile İstanbul izliyor.

FİRMALARIN YARISI İSTANBUL’DA

Sanayi başkenti İstanbul, 34 bin 926 firmaya ev sahipliği yapıyor. Bu rakam OSB firmalarının toplam sayısının yaklaşık yüzde 50’sini oluşturuyor. İstanbul’daki 8 OSB’de 368 bin 242 kişi, yani OSB’lerdeki toplam istihdamın yüzde 21’i kadar eleman istihdam ediliyor. İstanbul’da sadece İkitelli OSB’de 7 boş parsel bulunuyor. Ağırlıklı olarak OSB’lerde kimya, metal ve makine sektörlerinin üretim yaptığı İstanbul’da OSB başkanlarının hepsi sanayicilerden oluşuyor. 6 OSB’nin bölge müdürünün mesleği ise mühendis.

107 BİN KİŞİLİK İSTİHDAM ORDUSU

Türkiye imalat sanayinde yüzde 13 pay sahibi olan, 250’si yabancı sermayeli olmak üzere binlerce sanayi yatırımı bulunan Kocaeli, 12 OSB’siyle sanayi üretiminde önemli bir yer tutuyor. OSB’lerin toplam 3 bin 536 hektar alanı bulunurken, 1.142 OSB firmasında 107 bin 862 kişiye istihdam sağlanıyor. Kocaeli’deki OSB’lerin 1.617 parselinin 305’i yatırıma açık bulunuyor. Kentte metal, otomotiv, makine ve kimya sektörleri öne çıkıyor. İnşaattaki bir OSB de dahil olmak üzere, 12 OSB’nin yönetim kurulu başkanlığı koltuğunda sanayiciler oturuyor. Bölge müdürlerinin mesleklere göre dağılımında mühendislerin çoğunluğu oluşturduğu görülüyor. Kocaeli’deki OSB’lerin bölge müdürlerinin 5’inin inşaat mühendisi, 3’ünün mimar, 2’sinin harita mühendisi, 1’inin de makine mühendisi olduğu gözleniyor.

MESLEKİ EĞİTİMDE ÖRNEK

Her geçen gün sanayi kenti kimliğine daha çok bürünen Ankara’da 13 OSB’nin faal olan 8’inde 9 bin 173 firma faaliyet gösteriyor. Bu firmalarda 178 binin üzerinde kişiye iş imkânı sunuluyor. 6 bin 57 hektarlık bir alana sahip olan Ankaralı OSB’lerde, toplam 13 bin 198 parsel yatırımcının hizmetine sunulurken, OSB’lerde 612 boş parsel bulunuyor. Ankara’daki OSB’lerin yarısından çoğunun başkanları sanayici iken, bölge müdürlerinin de yarısından fazlası mühendislerden oluşuyor. Mesleki eğitime büyük önem veren Ankara’da 4 OSB’de mesleki-teknik lise veya kolej bulunuyor. OSTİM OSB, 6 okuluyla örnek teşkil ederken, ASO 1. OSB, İvedik OSB, Başkent OSB’deki mesleki-teknik liselerinde binlerce öğrenci eğitim alıyor.

TEKİRDAĞ YATIRIMA AÇIK

13 OSB ile en çok OSB’si olan iller sıralamasında üst sıralarda yer alan Tekirdağ’da OSB’lerin toplam alanı 5 bin 288 hektara ulaşıyor. 12 OSB’nin faal olduğu Tekirdağ’da, 1.064 firmada yaklaşık 14 bin kişiye istihdam sağlanıyor. 1.626 sanayi parseline sahip olan kentte, 779 parsel yatırıma açık bulunuyor. Tekirdağ’da sadece Çerkezköy OSB ile Tekirdağ Çorlu Deri İhtisas ve Karma OSB’nin başkanlarının sanayici olduğu dikkat çekiyor.

ÜÇTE BİRİ BOŞ

Ege’nin güçlü sanayi kenti İzmir’de 13 OSB’de 1.741 firma faaliyet gösteriyor. OSB’lerin toplam alanı 4 bin 311 hektar olurken, sanayi bölgelerinde yaklaşık 67 bin kişiye istihdam sağlanıyor. Toplam 3 bin 151 parselin olduğu İzmir OSB’lerinde 1.110 parsel yatırımcısını bekliyor. Kentteki OSB’lerin 12’si sanayici başkan ile yönetilirken, inşaat halindeki Ödemiş OSB’nin başkanlığını Belediye Başkanı Mahmut Badem yürütüyor.